Bài 17: HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT.

I.Khái niệm:
- Hô hấp ở động vật bao gồm hô hấp ngoài, vận chuyển khí và hô hấp trong. Trong đó hô hấp trong xảy ra trong TB (ti thể) và giống nhau ở mọi sinh vật.
- Hô hấp ngoài là trao đổi khí với môi trường bên ngoài theo cơ chế khuếch tán => cung cấp oxi cho hô hấp tế bào, thải CO2 từ hô hấp tế bào ra ngoài.
- Hô hấp ngoài xảy ra tại cơ quan hô hấp và có 4 hình thức chủ yếu.
* Bề mặt trao đổi khí phải có diện tích lớn, luôn ẩm ướt, mỏng và có nhiều mao mạch.

II. Các hình thức hô hấp
1.Trao đổi khí qua bề mặt cơ thể :* Động vật đơn bào: khí O2 và CO2 được khuếch tán qua bề mặt tế bào.
* Động vật đa bào bậc thấp: khí O2 và CO2 được khuếch tán qua bề mặt cơ thể (da)

2.Trao đổi khí bằng hệ thống ống khí (côn trùng…):
* Cấu tạo: hệ thống ống khí phân nhánh nhỏ dần và tiếp xúc trực tiếp với tế bào. Hệ thống ống khí được thông với bên ngoài qua các lỗ thở nằm dọc hai bên bụng.
* Cơ chế: 

• Khí O2 và CO2 được trao đổi qua hệ thống ống khí.
• Sự thông khí được thực hiện nhờ sự co giãn của phần bụng (đối với côn trùng có kích thước lớn).

3.Trao đổi khí bằng mang ( sinh vật sống dưới nước: cá, tôm…):
* Cấu tạo: Mang có các cung mang, trên các cung mang có phiến mang có bề mặt mỏng và chứa rất nhiều mao mạch máu.
* Cơ chế:
   -Khí O2 trong nước khuếch tán qua mang vào máu và khí CO2 khuếch tán từ máu qua mang vào nước.
   -Dòng nước đi qua mang nhờ đóng mở của miệng, nắp mang và diềm nắp mang. Dòng nước cháy bên ngoài mao mạch ngược chiều với dòng máu chảy trong mao mạch => tăng hiệu quả trao đổi khí.

4.Trao đổi khí bằng phổi (chim, thú…):
*Cấu tạo:
   - Đường dẫn khí:mũi, khoang hầu, khí quản, phế quản.
   - Cơ quan trao đổi khí là phổi.
   - Phổi thú có nhiều phế nang, phế nang có bề mặt mỏng và chứa nhiều mao mạch máu.
   - Phổi chim có thêm nhiều ống khí. Khí O2 và CO2 được trao đổi qua bề mặt phế nang.
*Cơ chế
  - Sự thông khí chủ yếu nhờ các cơ hô hấp làm thay đổi thể tích khoang thân (bò sát), khoang bụng (chim) hoặc lồng ngực (thú); hoặc nhờ sự nâng lên, hạ xuống của thềm miệng (lưỡng cư).
  - Nhờ hệ thống túi khí mà phổi chim luôn có không khí giàu O2 cả khi hít vào và thở ra.
  - Sự thông khí nhờ sự chênh lệch phân áp O2 và CO2.